ΠΕΡΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ
Δημοσιεύτηκε: Κυρ Ιουν 07, 2009 4:04 pm
Έχω σπουδάσει φωτογραφία στην αρχή της δεκαετίας του ’80 στο Παρίσι, σε μια από τις καλύτερες σχολές της εποχής. Η ειδίκευσή μου ήταν σε αυτό που ονομάζεται «μεγάλο φορμά», δηλαδή τις μηχανές studio που έχουν αρνητικό μεγέθους 10x12,5εκ. έως 40x50εκ.! Μετά εργάστηκα στην Ελλάδα σε αρκετά ελληνικά περιοδικά για 14 χρόνια, συχνά φωτογραφίζοντας με 10x12,5εκ., ενώ έχω δουλέψει και με 20x25εκ..
Όλες αυτές οι φωτογραφίες γίνονται, όπως καταλαβαίνετε με πολλές και εξαιρετικής ποιότητας φωτιστικές πηγές, τα λεγόμενα flash studio, με γεννήτριες πολύ δυνατές. Για να έχετε μια εικόνα μία και μόνη γεννήτρια παράγει φως σε πλήρη ισχύ που αντιστοιχεί όταν η κεφαλή του flash βρίσκεται στο ένα μέτρο από το αντικείμενο, σε διάφραγμα 256 ή και 360! Το φως βέβαια αυτό δεν είναι πάντα άχρηστο, γιατί πολλές φορές φωτογραφίζεις σε αυτή την δουλειά με 128 διάφραγμα, ενώ η φυσούνα της φωτογραφικής μηχανής για να καδράρεις ένα ρολόι με έναν μικρό τηλεφακό 240mm, φτάνει το ένα μέτρο, γεγονός που μειώνει κατά πολύ το φως που φτάνει στο αρνητικό.
Τα ρολόγια είναι από τα δυσκολότερα αντικείμενα για φωτογράφηση. Ο λόγος είναι ότι το μέγεθός τους είναι πολύ μικρό και επιπλέον σε αυτό το μικρού μεγέθους αντικείμενο συνυπάρχουν πολλά και διαφορετικά υλικά που χρήζουν εντελώς διαφορετικής αντιμετώπισης από πλευράς φωτισμού. Αλλιώς φωτίζεις ένα μέταλλο που γυαλίζει, αλλιώς ένα κρύσταλλο που δεν θέλεις να κάνει αντανακλάσεις, ενώ άλλη φορά θέλεις να φαίνεται λίγο και άλλη καθόλου, αλλιώς ένα καντράν που είναι μαύρο και επιπλέον έχει ενδιαφέρουσα υφή, αλλιώς το υλικό υψηλής φωτεινότητας στους δείκτες, αλλιώς το δερμάτινο λουράκι, αλλιώς ένας σκαλιστός μηχανισμός κοκ. Έτσι οι μεγάλες φωτιστικές πηγές που συνήθως χρησιμοποιεί ένας φωτογράφος για να έχει ένα «μαλακό» φως που κολακεύει τα αντικείμενα και τους ανθρώπους, δεν έχουν καμία χρησιμότητα. Χρειάζεσαι πολλές και ελεγχόμενης, μικρής ακτίνας φωτιστικές πηγές. Η καλύτερη λύση είναι οι οπτικές ίνες. Πρόκειται για ένα σύστημα που περιλαμβάνει συνήθως τρεις πηγές που συνδέονται στην ίδια κεφαλή και μοιάζει με μια Λερναία Ύδρα με τρία κεφάλια. Το καθένα είναι μια ξεχωριστή πηγή φωτός που μπορούμε μέσω του αρθρωτού σωλήνα να στρέψουμε όπου θέλουμε και συνυπολογίζοντας την απόσταση από το αντικείμενο, την γωνία του φωτός και το πιθανό φιλτράκι που θα έχει επάνω, έχουμε το ανάλογο αποτέλεσμα. Η δέσμη φωτός μπορεί να φτάσει και το 0,5 εκ. και αρχίζει, σε μια λογική απόσταση, από τα 3-4 εκατοστά.
Ενώ από τα πρώτα χρόνια που γύρισα στην Ελλάδα μετά τις σπουδές μου και εργαζόμουν ως φωτογράφος, είχα πολλές προτάσεις για να διδάξω φωτογραφία, αφού ήμουν την εποχή εκείνη από τους ελάχιστους που είχαν τελειώσει σχολή φωτογραφίας, δεν με ενδιέφερε. Αγαπάω πολύ την φωτογραφία και την σέβομαι. Πιστεύω λοιπόν ότι η φωτογραφία είναι μια προσωπική αναζήτηση και ότι αυτά που ξέρω στην φωτογραφία και με κάνουν επαγγελματία φωτογράφο, μπορώ να τα μεταφέρω σε κάποιον που διατηρεί την ικανότητα να ακούει σε λίγες ώρες, αλλά δεν του εξασφαλίζουν το να γίνει καλός φωτογράφος. Τώρα τα τελευταία χρόνια που εξακολουθώ να φωτογραφίζω έχοντας πρόβλημα στα μάτια μου, έχω επιβεβαιώσει ότι κανείς φωτογραφίζει με το μυαλό και την ψυχή του και όχι με τα μάτια, ή τις γνώσεις που απέκτησε.
Παρόλα αυτά θα επιχειρήσω να δώσω κάποιες κατευθύνσεις για όποιον ενδιαφέρεται για το ζήτημα της φωτογράφησης ρολογιών. Αφορμή για αυτά που γράφω είναι η «ενασχόληση» και οι «συμβουλές» που διαβάζω τώρα τελευταία σε δημόσια συζήτηση σε άλλο διαδικτυακό τόπο που ασχολείται με τα ρολόγια και μου επιβεβαιώνουν την ευκολία με την οποία κάποιοι δεν έχουν πρόβλημα να μιλήσουν για κάτι που δεν ξέρουν, ή να συμβουλέψουν ότι νάναι, στηριζόμενοι στην ημιμάθεια, ή σε κάτι που διάβασαν και δεν ξέρουν να μεταφέρουν, ή επίσης σε κάτι που αντιγράφουν αλλά δεν κατάλαβαν ακόμη γιατί ήταν σημαντικό και τι έλεγε. Δεν λέω ότι εκπλήσσομαι γιατί το είδα σε μεγάλη έκταση από ορισμένους και στα ρολόγια στον ίδιο διαδικτυακό τόπο. Έλεγε προχθές η Λιάνα Κανέλη στην τηλεόραση για τα φόρουμ: «Το να ανταλλάσσουν κάποιοι τις απόψεις τους για ένα θέμα σε ένα φόρουμ, δεν αντικαθιστά την δημοσιογραφία. Η δημοσιογραφία έχει έξοδα και έσοδα και γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο από επαγγελματίες»
Βλέπουμε λοιπόν τούλια, κουβάδες και τα συναφή να πρωταγωνιστούν σε ένα παραλήρημα που έχει ως κεντρική ιδέα «όπως γράφω απόλυτα για τα ρολόγια στηριζόμενος στην ελάχιστη εμπειρία μου, θα γράψω και για το πώς τραβάς μια φωτογραφία!».
Λοιπόν τα τούλια δεν έχουν καμία σχέση με την φωτογράφηση ρολογιών. Τούλι μπορεί όποιος θέλει να βάλει όχι μπροστά στο flash, αλλά μπροστά στον φακό της μηχανής του, ιδίως εάν έχει έναν ποιοτικό φακό που «γράφει» καλά, όταν φωτογραφίζει από κοντά την μητέρα ή την γυναίκα του, για να κόψει καμία ρυτίδα! Αν του είναι πιο εύκολο, βάζει και βαζελίνη, το ίδιο αποτέλεσμα έχει! Τον κουβά τον χρησιμοποιούσαν παλαιότερα οι πλανόδιοι φωτογράφοι για τα χημικά, τώρα μόνο σε άσχημο μοντέλο στο κεφάλι, θα είχε νόημα….
Σίγουρα η επιτυχία μιας φωτογραφίας εξαρτάται από το φως, αλλά σε καμία περίπτωση το καλό φως για ένα ρολόι δεν είναι το «μαλακό» φως μέσα από το τούλι, που «φλατάρει» ένα αντικείμενο, του κόβει το «βάθος», το κοντράστ και το παρουσιάζει «γλυκανάλατο» και επίπεδο, με «σκοτωμένα» χρώματα. Αυτό είναι φως για μια πορσελάνη και αυτό για τον λόγο ότι οποιοδήποτε άλλο φως θα φαίνεται επάνω στο αντικείμενο, ή για το πορτραίτο μιας κυρίας κάποιων ετών.
Έγραψα και στην αρχή ότι έχω σπουδάσει στο Παρίσι. Δεν έχω όμως φωτογραφίσει τον Πύργο του Άιφελ, όπως έχει κάνει και ο τελευταίος ιάπωνας τουρίστας. Ο λόγος είναι ότι κυκλοφορούν υπέροχες φωτογραφίες που έκαναν κάποιοι, οι οποίοι περίμεναν μήνες ή και χρόνια, να διαλέξουν την εποχή, το φύλλωμα στα δέντρα, την ημέρα, την ώρα, τον ουρανό, το φως κλπ, για να βγάλουν μια σημαντική φωτογραφία ενός τόσο σημαντικού έργου. Δεν είχα την διάθεση ώστε να αφιερώσω τον χρόνο και την σκέψη μου για να κάνω κάτι ισάξιο ή καλύτερο από αυτό που έβγαλαν οι άλλοι. Και έτσι δεν τον φωτογράφισα ποτέ.
Και όμως κάποιοι αναρωτιούνται γιατί οι φωτογραφίες τους δεν τους βγαίνουν όπως αυτές που τραβούν οι σημαντικότεροι εξειδικευμένοι φωτογράφοι, οι οποίοι διαθέτουν μήνες για την προετοιμασία μιας λήψης και έχουν ειδικά μηχανήματα, στανταρισμένα έτσι ώστε να δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο των σπουδών μου, επισκέφτηκα ένα studio στο Παρίσι που φωτογράφιζε νταλίκες (ποτέ αυτοκίνητα ή πούλμαν!). Είχε 70 φωτιστικές πηγές, μηχανή 20x25εκ. καρφωμένη στο πάτωμα, την οποία δεν μετακινούσε για να κάνει κάδρο και focus. Μετακινούσε την νταλίκα και την έφερνε εκεί που την ήθελε, ώστε να είναι σωστά στο κάδρο και στο νετ της μηχανής! Αναρωτιέμαι πάλι πως σκέπτονται κάποιοι που απορούν γιατί δεν βγαίνουν οι φωτογραφίες τους σαν αυτές των εργοστασίων: Αν έβγαζαν τέτοιας ποιότητας φωτογραφίες, γιατί «σνομπάρουν» τα πολλά χρήματα που πληρώνουν τα εργοστάσια στους επαγγελματίες του είδους;
Αυτό λοιπόν που μπορεί κανείς να κάνει, αν έχει όρεξη να φωτογραφίσει το ρολόι του, είναι να το φωτογραφίσει με κάτι που δεν έχει ο super φωτογράφος: την κάρτα που έγραψε η γυναίκα σας όταν σας το χάρισε, το κομοδίνο που το ακουμπάτε κάθε βράδυ, ή ότι άλλο θέλετε. Η φωτογραφία σας δεν θα είναι ποτέ σαν αυτές των καταλόγων ρολογιών και ευτυχώς: αυτές είναι επαγγελματικές φωτογραφίες. Έχουν στόχο να αναδείξουν την ομορφιά του ρολογιού και να το εξιδανικεύσουν. Αυτός που έκανε την κεντρική φωτογραφία που χρησιμοποιεί χρόνια γνωστότατη αλυσίδα πιτσαριών σε όλο τον κόσμο, είπε ότι έψησαν 1.200 πίτσες, για να μείνουν ευχαριστημένοι! Και αυτό γιατί ποτέ δεν ξέρεις προς τα πού θα πάει το τυρί όταν λειώσει… Και μετά βέβαια την ρετουσάρουν 42 ημέρες! Αυτό θέλετε; Την πίτσα που δεν υπάρχει, παρά μόνο στην φωτογραφία; Τον τραγουδιστή 65 ετών που μοιάζει με την ηθοποιό 32, γιατί έχουν το ίδιο ρετούς;
Αν θέλετε να πειραματιστείτε, διαλέξτε μια σημειακή φωτιστική πηγή. Θα μπορούσε, υπό όρους, να είναι ακόμη και ένας φακός. Ο ήλιος είναι μεν μεγάλος, αλλά είναι τόσο μακριά που βγάζει σημειακό φως. «Ρίξτε» το φως εκεί που θέλετε να τραβήξετε το ενδιαφέρον. Μετά αποφασίστε τι θέλετε να τονίσετε. Και «στείλτε» το φως από άλλη πλευρά, με ένα καθρεφτάκι, ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο κολλημένο σε ένα χαρτονάκι. Ένα χρυσόχαρτο θα «ζεστάνει» μια λεπτομέρεια. Θα κάνετε έτσι το φως να περάσει «κόντρα» κάτω από τους δείκτες και να αναδείξει το guillochage του καντράν. Θα κάνετε να φανούν οι γραμμώσεις στην βουρτσισμένη ατσάλινη κάσα. Να γυαλίσει σε ένα μόνο σημείο το δέρμα του κροκόδειλου που έδωσε την ζωή του για να κρατάει το ρολόι σας στην θέση του!
Η φωτογραφία είναι φως, αλλά αν δεν ξέρεις να κάνεις σύνθεση, η φωτογραφία σου δεν θα αρέσει σε κανέναν. Θα παρατηρήσω λοιπόν στον χιλιοχειροκροτούμενο από τους συμφορουμίτες του, «δάσκαλο» της φωτογραφίας, ότι δεν αρκεί να γράφουμε μια μεταφρασμένη και ελλιπή περιγραφή του τι είναι ο «Χρυσούς Κανών» στην σύνθεση. Πόσο μάλλον όταν τον ονομάζουμε (όπως το site από όπου τον αντιγράψαμε) Rule of Third και παραλείπουμε να του αποδώσουμε την ελληνική καταγωγή του. Λοιπόν, πρώτος για τον Χρυσό Αριθμό μίλησε ο Πυθαγόρας (όχι αυτός που έγραφε τραγούδια) τον 5ο αιώνα π.Χ.. Η πρώτη πιο γνωστή εφαρμογή του βέβαια είναι στον Παρθενώνα και στον Ναό του Διός στην Ολυμπία και για τον λόγο αυτό έχει ταυτιστεί με τον Φειδία και συμβολίζεται με το ελληνικό γράμμα «Φ». Μαθηματικά τον διατύπωσε ο Ευκλείδης, ενώ τον συμπεριέλαβε ο Πλούτωνας στα «Ιδεατά Σχήματα» που συνθέτουν τον Κόσμο. Χρησιμοποιήθηκε για τα σημαντικότερα ιστορικά έργα όλων των εποχών, ανάμεσα στα οποία το Κολοσσαίο της Ρώμης, τα μουσικά έργα του Mozart, του Bela Bartok, του Debussy και άλλων, την Mona Lisa του Leonardo Da Vinci, τα έργα του Mondrian, του Salvador Dali, του Le Corbusier, ενώ επί Ναπολέοντα αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά ότι είχε χρησιμοποιηθεί και στην κατασκευή των Πυραμίδων στην Αίγυπτο! Την σύγχρονη εποχή έρευνες αποκάλυψαν ότι ο «Χρυσούς Κανών» υπάρχει παντού στην Φύση, από τις αναλογίες των φύλλων των δέντρων, τα πέταλα των λουλουδιών, την ανατομία των μελισσών και την μορφολογία των κοχυλιών, έως τις ιδανικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος και προσώπου, την διατομή του DNA, το σχήμα των Γαλαξιών κα! Πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι και αυτό που θεωρείται ως το πλέον άρτιο τεχνητό υλικό, το carbon nanofiber, ακολουθεί τον «Χρυσό Κανόνα»! Σύμφωνα με τον Χρυσό Κανόνα έχει σχεδιαστεί και το Reverso!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Το όνομα «Χρυσούς Κανών» το έδωσε ο ποιητής Οράτιος και το υιοθέτησε αργότερα ο Keppler, ενώ ο Da Vinci προτιμούσε το Αναγεννησιακό «Θεία Αναλογία», αποδίδοντας έτσι έναν τόσο θεμελιώδη κανόνα, στην Θεϊκή Δύναμη. Ο αριθμός «Φ» δεν έχει καμία σχέση με τα 2/3. Βρίσκεται ως εξής: παίρνουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα και το χωρίζουμε σε δύο κομμάτια με μια τελεία. Το Α και το Β. το ιδανικό σημείο για να βάλουμε την τελεία είναι αυτό για το οποίο ισχύει Α+Β/Α = Α/Β. Δηλαδή το σύνολο προς το μεγάλο τμήμα, να ισούται στο μεγάλο προς το μικρό. Ο αριθμός που προκύπτει είναι Φ=1.6180339887... ή για ευκολία, Φ=1,618.
Τέλος πάντων, τον έγραψαν, όπως τον έγραψαν τον …Rule of Third. Δεν αρκεί να τον γράφεις. Πρέπει και οι φωτογραφίες μας να είναι το ζωντανό παράδειγμα. Πρέπει να φαίνεται από τις φωτογραφίες μας ότι γνωρίζουμε ότι η φωτογραφική μηχανή δεν είναι τουφέκι και κατά συνέπεια δεν σημαδεύουμε στο κέντρο!
Οι εργασίες του μέγιστου δάσκαλου Johannes Itten, στο πλαίσιο της διδασκαλίας του στο Bauhaus, τον οδήγησαν στην σημαντικότερη θεωρία των χρωμάτων, χωρισμένη στα 7 κοντράστ, που έχει γραφτεί ποτέ. Στο έργο του με τίτλο «L’Art de la Couleur» ο Itten, έγραψε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την προδιάθεση να δει τα τρία βασικά χρώματα (Magenta, Cyan, Yellow) σε συγκεκριμένη αναλογία. Για τον λόγο αυτό όταν δεις ένα κεφάλι μέσα σε μια φωτογραφία όλο γκαζόν, θα σου φανεί το δέρμα πολύ κόκκινο. Γιατί το μάτι βλέπει πολύ πράσινο και προσπαθεί να ανιχνεύσει κόκκινο για να ισορροπήσει την φυσική αναλογία. Στην σχολή και αργότερα στην επαγγελματική μου ζωή, συχνά υπολόγιζα την παρουσία των βασικών χρωμάτων στην σύνθεση, αναλύοντας το κάθε αντικείμενο στα βασικά χρώματα και υπολογίζοντας τα τετραγωνικά εκατοστά που καλύπτει το κάθε χρώμα και υπολογίζοντας τι λείπει για να γίνει η τέλεια ισορροπία.
Η φωτογραφία είναι φως, αλλά η φωτογραφία εξαρτάται κατά πολύ από την επιλογή της εστιακής απόστασης του φακού, που αποτελεί μια παράμετρο στο κεφαλαιώδες θέμα της προοπτικής, την οποία ένας επαγγελματίας φωτογράφος που ειδικεύεται στο είδος ελέγχει απόλυτα. Έτσι μπορεί να φωτογραφίσει ένα ρολόι υπό γωνία, χωρίς να το μετατρέψει σε «αυγό». Γιατί το μάτι μας βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με τον εγκέφαλο και έτσι όταν περνάς έξω από τον ουρανοξύστη στην αρχή της Μεσογείων, δεν βλέπεις κάτι περίεργο. Αν όμως τον φωτογραφίσεις με μια απλή μηχανή και δεις την φωτογραφία, θα νομίζεις ότι το κτήριο θα «πέσει» πίσω! Γιατί, αντίστοιχα, όταν κοιτάς ένα ρολόι, η κόρη του ματιού σου διαστέλλεται όταν περνάς το βλέμμα σου από την απαστράπτουσα κάσα στο μαύρο καντράν, ενώ ολόκληρη η φωτογραφία είναι τραβηγμένη με το ίδιο διάφραγμα και το φιλμ αντέχει μόνο διαφορά στην ποσότητα του φωτισμού που αντιστοιχεί σε 1,5 διάφραγμα. Μετά τα «παίζει».
Τι να κάνουμε, έτσι έχουν τα πράγματα. Και στην φωτογραφία, όπως και στα ρολόγια πρέπει να πας βαθιά και μακριά, για να μην κινδυνεύεις να μοιάζεις με ιάπωνα τουρίστα!!! Και στην φωτογραφία η αντιγραφή, χωρίς ουσιαστική γνώση και concept, δεν φέρνει κανένα αξιόλογο αποτέλεσμα.
Επειδή αγνοούσα πάντα αυτούς που μιλούν για φωτογραφία με τα λόγια τους και όχι με τις φωτογραφίες τους, θα σας παραπέμψω σε μια φωτογραφία από αυτές που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια για τις εκθέσεις μου. Θα την δείτε εδώ http://clepsydre.gr/viw_2004.php.
Κατ’ αρχάς εννοείται ότι οι δύο φωτογραφίες έγιναν χωριστά. Μάλιστα άλλη μέρα, όπως εννοείται ότι η κοπέλα είναι Βραζιλιάνα! Πρώτα φωτογράφισα το ρολόι, (για να μην τρέμουν τα χέρια μου). Αποφάσισα να δημιουργήσω δύο φανταστικά «φώτα». Το ένα έρχεται από κάτω και περνάει μέσα από το ρολόι (το οποίο έχει γυάλινο καντράν, αφού είναι τύπου «montre mystèrieuse» και το δεύτερο είναι ένα φως από πίσω, που δημιουργεί μια «κόντρα», η οποία αναδεικνύει το ανάγλυφο. Αυτό έρχεται να υποστηρίξει την ιδέα ότι το ρολόι ταξιδεύει στον διάστημα και η κοπέλα βρίσκεται πάνω του, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι το Speedmaster ήταν το «first», αλλά όχι το «only», «watch worn on the moon»!
Η ύπαρξη της κάτω φωτιστικής πηγής οδήγησε στην ανάγκη να δημιουργηθεί η αντανάκλαση επάνω στο ρολόι εμπρός και αριστερά, η οποία απαιτούσε την χρήση δεύτερου flash από κάτω. Η πίσω αντανάκλαση έγινε με ένα φως πιο σκληρό, ενώ χρειάστηκε και ένα ακόμη flash για να δημιουργήσει την μικρή λάμψη που βρίσκεται στην κάσα στο 6 και εννοείται ότι αποτελεί αντανάκλαση του προσώπου της κοπέλας επάνω στην κάσα του ρολογιού.
Αντίστοιχος είναι ο φωτισμός στην κοπέλα, όπου όμως αλλάζουν κάποια πράγματα, αφού για παράδειγμα το φως που περνάει μέσα από το ρολόι θεωρητικά «μαλακώνει» και κιτρινίζει από τα 4 κρύσταλλα και έτσι είναι διαφορετικό επάνω στην κοπέλα από το φως που έρχεται από πίσω. Αντίστοιχα το κάτω μέρος του ποδιού δεν παίρνει καθόλου φως από κάτω, αφού είναι καθισμένη πιο πίσω από το καντράν, ενώ αντίθετα παίρνουν λίγο φως τα χέρια της, ιδίως το δεξί που είναι πιο κοντά στο καντράν και βέβαια το φως που πέφτει στο σώμα και έρχεται από πίσω συνοδεύεται και από το φως που δημιουργείται από την αντανάκλαση του φωτός από το ρολόι σε αυτό που φημίζονται ότι έχουν τέλειο οι Βραζιλιάνες.
Ιδιαίτερος έπαινος μου απονεμήθηκε γιατί όλα αυτά τα έκανα νιόπαντρος!
Φιλικά
Κωστής
ΥΓ. Μπορεί όποιος επιθυμεί να «τσεκάρει» όλες τις φωτογραφίες μου για την Very Important Watches για την σωστή εφαρμογή του «Χρυσού Κανόνα». Η τέλεια αναλογία βρίσκεται άλλωστε στο αίμα μου, σε τέτοιο σημείο ώστε την χρησιμοποιούσα, όταν οδηγούσα, ακόμη και όταν έστριβα ή πάρκαρα!
Όλες αυτές οι φωτογραφίες γίνονται, όπως καταλαβαίνετε με πολλές και εξαιρετικής ποιότητας φωτιστικές πηγές, τα λεγόμενα flash studio, με γεννήτριες πολύ δυνατές. Για να έχετε μια εικόνα μία και μόνη γεννήτρια παράγει φως σε πλήρη ισχύ που αντιστοιχεί όταν η κεφαλή του flash βρίσκεται στο ένα μέτρο από το αντικείμενο, σε διάφραγμα 256 ή και 360! Το φως βέβαια αυτό δεν είναι πάντα άχρηστο, γιατί πολλές φορές φωτογραφίζεις σε αυτή την δουλειά με 128 διάφραγμα, ενώ η φυσούνα της φωτογραφικής μηχανής για να καδράρεις ένα ρολόι με έναν μικρό τηλεφακό 240mm, φτάνει το ένα μέτρο, γεγονός που μειώνει κατά πολύ το φως που φτάνει στο αρνητικό.
Τα ρολόγια είναι από τα δυσκολότερα αντικείμενα για φωτογράφηση. Ο λόγος είναι ότι το μέγεθός τους είναι πολύ μικρό και επιπλέον σε αυτό το μικρού μεγέθους αντικείμενο συνυπάρχουν πολλά και διαφορετικά υλικά που χρήζουν εντελώς διαφορετικής αντιμετώπισης από πλευράς φωτισμού. Αλλιώς φωτίζεις ένα μέταλλο που γυαλίζει, αλλιώς ένα κρύσταλλο που δεν θέλεις να κάνει αντανακλάσεις, ενώ άλλη φορά θέλεις να φαίνεται λίγο και άλλη καθόλου, αλλιώς ένα καντράν που είναι μαύρο και επιπλέον έχει ενδιαφέρουσα υφή, αλλιώς το υλικό υψηλής φωτεινότητας στους δείκτες, αλλιώς το δερμάτινο λουράκι, αλλιώς ένας σκαλιστός μηχανισμός κοκ. Έτσι οι μεγάλες φωτιστικές πηγές που συνήθως χρησιμοποιεί ένας φωτογράφος για να έχει ένα «μαλακό» φως που κολακεύει τα αντικείμενα και τους ανθρώπους, δεν έχουν καμία χρησιμότητα. Χρειάζεσαι πολλές και ελεγχόμενης, μικρής ακτίνας φωτιστικές πηγές. Η καλύτερη λύση είναι οι οπτικές ίνες. Πρόκειται για ένα σύστημα που περιλαμβάνει συνήθως τρεις πηγές που συνδέονται στην ίδια κεφαλή και μοιάζει με μια Λερναία Ύδρα με τρία κεφάλια. Το καθένα είναι μια ξεχωριστή πηγή φωτός που μπορούμε μέσω του αρθρωτού σωλήνα να στρέψουμε όπου θέλουμε και συνυπολογίζοντας την απόσταση από το αντικείμενο, την γωνία του φωτός και το πιθανό φιλτράκι που θα έχει επάνω, έχουμε το ανάλογο αποτέλεσμα. Η δέσμη φωτός μπορεί να φτάσει και το 0,5 εκ. και αρχίζει, σε μια λογική απόσταση, από τα 3-4 εκατοστά.
Ενώ από τα πρώτα χρόνια που γύρισα στην Ελλάδα μετά τις σπουδές μου και εργαζόμουν ως φωτογράφος, είχα πολλές προτάσεις για να διδάξω φωτογραφία, αφού ήμουν την εποχή εκείνη από τους ελάχιστους που είχαν τελειώσει σχολή φωτογραφίας, δεν με ενδιέφερε. Αγαπάω πολύ την φωτογραφία και την σέβομαι. Πιστεύω λοιπόν ότι η φωτογραφία είναι μια προσωπική αναζήτηση και ότι αυτά που ξέρω στην φωτογραφία και με κάνουν επαγγελματία φωτογράφο, μπορώ να τα μεταφέρω σε κάποιον που διατηρεί την ικανότητα να ακούει σε λίγες ώρες, αλλά δεν του εξασφαλίζουν το να γίνει καλός φωτογράφος. Τώρα τα τελευταία χρόνια που εξακολουθώ να φωτογραφίζω έχοντας πρόβλημα στα μάτια μου, έχω επιβεβαιώσει ότι κανείς φωτογραφίζει με το μυαλό και την ψυχή του και όχι με τα μάτια, ή τις γνώσεις που απέκτησε.
Παρόλα αυτά θα επιχειρήσω να δώσω κάποιες κατευθύνσεις για όποιον ενδιαφέρεται για το ζήτημα της φωτογράφησης ρολογιών. Αφορμή για αυτά που γράφω είναι η «ενασχόληση» και οι «συμβουλές» που διαβάζω τώρα τελευταία σε δημόσια συζήτηση σε άλλο διαδικτυακό τόπο που ασχολείται με τα ρολόγια και μου επιβεβαιώνουν την ευκολία με την οποία κάποιοι δεν έχουν πρόβλημα να μιλήσουν για κάτι που δεν ξέρουν, ή να συμβουλέψουν ότι νάναι, στηριζόμενοι στην ημιμάθεια, ή σε κάτι που διάβασαν και δεν ξέρουν να μεταφέρουν, ή επίσης σε κάτι που αντιγράφουν αλλά δεν κατάλαβαν ακόμη γιατί ήταν σημαντικό και τι έλεγε. Δεν λέω ότι εκπλήσσομαι γιατί το είδα σε μεγάλη έκταση από ορισμένους και στα ρολόγια στον ίδιο διαδικτυακό τόπο. Έλεγε προχθές η Λιάνα Κανέλη στην τηλεόραση για τα φόρουμ: «Το να ανταλλάσσουν κάποιοι τις απόψεις τους για ένα θέμα σε ένα φόρουμ, δεν αντικαθιστά την δημοσιογραφία. Η δημοσιογραφία έχει έξοδα και έσοδα και γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο από επαγγελματίες»
Βλέπουμε λοιπόν τούλια, κουβάδες και τα συναφή να πρωταγωνιστούν σε ένα παραλήρημα που έχει ως κεντρική ιδέα «όπως γράφω απόλυτα για τα ρολόγια στηριζόμενος στην ελάχιστη εμπειρία μου, θα γράψω και για το πώς τραβάς μια φωτογραφία!».
Λοιπόν τα τούλια δεν έχουν καμία σχέση με την φωτογράφηση ρολογιών. Τούλι μπορεί όποιος θέλει να βάλει όχι μπροστά στο flash, αλλά μπροστά στον φακό της μηχανής του, ιδίως εάν έχει έναν ποιοτικό φακό που «γράφει» καλά, όταν φωτογραφίζει από κοντά την μητέρα ή την γυναίκα του, για να κόψει καμία ρυτίδα! Αν του είναι πιο εύκολο, βάζει και βαζελίνη, το ίδιο αποτέλεσμα έχει! Τον κουβά τον χρησιμοποιούσαν παλαιότερα οι πλανόδιοι φωτογράφοι για τα χημικά, τώρα μόνο σε άσχημο μοντέλο στο κεφάλι, θα είχε νόημα….
Σίγουρα η επιτυχία μιας φωτογραφίας εξαρτάται από το φως, αλλά σε καμία περίπτωση το καλό φως για ένα ρολόι δεν είναι το «μαλακό» φως μέσα από το τούλι, που «φλατάρει» ένα αντικείμενο, του κόβει το «βάθος», το κοντράστ και το παρουσιάζει «γλυκανάλατο» και επίπεδο, με «σκοτωμένα» χρώματα. Αυτό είναι φως για μια πορσελάνη και αυτό για τον λόγο ότι οποιοδήποτε άλλο φως θα φαίνεται επάνω στο αντικείμενο, ή για το πορτραίτο μιας κυρίας κάποιων ετών.
Έγραψα και στην αρχή ότι έχω σπουδάσει στο Παρίσι. Δεν έχω όμως φωτογραφίσει τον Πύργο του Άιφελ, όπως έχει κάνει και ο τελευταίος ιάπωνας τουρίστας. Ο λόγος είναι ότι κυκλοφορούν υπέροχες φωτογραφίες που έκαναν κάποιοι, οι οποίοι περίμεναν μήνες ή και χρόνια, να διαλέξουν την εποχή, το φύλλωμα στα δέντρα, την ημέρα, την ώρα, τον ουρανό, το φως κλπ, για να βγάλουν μια σημαντική φωτογραφία ενός τόσο σημαντικού έργου. Δεν είχα την διάθεση ώστε να αφιερώσω τον χρόνο και την σκέψη μου για να κάνω κάτι ισάξιο ή καλύτερο από αυτό που έβγαλαν οι άλλοι. Και έτσι δεν τον φωτογράφισα ποτέ.
Και όμως κάποιοι αναρωτιούνται γιατί οι φωτογραφίες τους δεν τους βγαίνουν όπως αυτές που τραβούν οι σημαντικότεροι εξειδικευμένοι φωτογράφοι, οι οποίοι διαθέτουν μήνες για την προετοιμασία μιας λήψης και έχουν ειδικά μηχανήματα, στανταρισμένα έτσι ώστε να δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Στο πλαίσιο των σπουδών μου, επισκέφτηκα ένα studio στο Παρίσι που φωτογράφιζε νταλίκες (ποτέ αυτοκίνητα ή πούλμαν!). Είχε 70 φωτιστικές πηγές, μηχανή 20x25εκ. καρφωμένη στο πάτωμα, την οποία δεν μετακινούσε για να κάνει κάδρο και focus. Μετακινούσε την νταλίκα και την έφερνε εκεί που την ήθελε, ώστε να είναι σωστά στο κάδρο και στο νετ της μηχανής! Αναρωτιέμαι πάλι πως σκέπτονται κάποιοι που απορούν γιατί δεν βγαίνουν οι φωτογραφίες τους σαν αυτές των εργοστασίων: Αν έβγαζαν τέτοιας ποιότητας φωτογραφίες, γιατί «σνομπάρουν» τα πολλά χρήματα που πληρώνουν τα εργοστάσια στους επαγγελματίες του είδους;
Αυτό λοιπόν που μπορεί κανείς να κάνει, αν έχει όρεξη να φωτογραφίσει το ρολόι του, είναι να το φωτογραφίσει με κάτι που δεν έχει ο super φωτογράφος: την κάρτα που έγραψε η γυναίκα σας όταν σας το χάρισε, το κομοδίνο που το ακουμπάτε κάθε βράδυ, ή ότι άλλο θέλετε. Η φωτογραφία σας δεν θα είναι ποτέ σαν αυτές των καταλόγων ρολογιών και ευτυχώς: αυτές είναι επαγγελματικές φωτογραφίες. Έχουν στόχο να αναδείξουν την ομορφιά του ρολογιού και να το εξιδανικεύσουν. Αυτός που έκανε την κεντρική φωτογραφία που χρησιμοποιεί χρόνια γνωστότατη αλυσίδα πιτσαριών σε όλο τον κόσμο, είπε ότι έψησαν 1.200 πίτσες, για να μείνουν ευχαριστημένοι! Και αυτό γιατί ποτέ δεν ξέρεις προς τα πού θα πάει το τυρί όταν λειώσει… Και μετά βέβαια την ρετουσάρουν 42 ημέρες! Αυτό θέλετε; Την πίτσα που δεν υπάρχει, παρά μόνο στην φωτογραφία; Τον τραγουδιστή 65 ετών που μοιάζει με την ηθοποιό 32, γιατί έχουν το ίδιο ρετούς;
Αν θέλετε να πειραματιστείτε, διαλέξτε μια σημειακή φωτιστική πηγή. Θα μπορούσε, υπό όρους, να είναι ακόμη και ένας φακός. Ο ήλιος είναι μεν μεγάλος, αλλά είναι τόσο μακριά που βγάζει σημειακό φως. «Ρίξτε» το φως εκεί που θέλετε να τραβήξετε το ενδιαφέρον. Μετά αποφασίστε τι θέλετε να τονίσετε. Και «στείλτε» το φως από άλλη πλευρά, με ένα καθρεφτάκι, ένα κομμάτι αλουμινόχαρτο κολλημένο σε ένα χαρτονάκι. Ένα χρυσόχαρτο θα «ζεστάνει» μια λεπτομέρεια. Θα κάνετε έτσι το φως να περάσει «κόντρα» κάτω από τους δείκτες και να αναδείξει το guillochage του καντράν. Θα κάνετε να φανούν οι γραμμώσεις στην βουρτσισμένη ατσάλινη κάσα. Να γυαλίσει σε ένα μόνο σημείο το δέρμα του κροκόδειλου που έδωσε την ζωή του για να κρατάει το ρολόι σας στην θέση του!
Η φωτογραφία είναι φως, αλλά αν δεν ξέρεις να κάνεις σύνθεση, η φωτογραφία σου δεν θα αρέσει σε κανέναν. Θα παρατηρήσω λοιπόν στον χιλιοχειροκροτούμενο από τους συμφορουμίτες του, «δάσκαλο» της φωτογραφίας, ότι δεν αρκεί να γράφουμε μια μεταφρασμένη και ελλιπή περιγραφή του τι είναι ο «Χρυσούς Κανών» στην σύνθεση. Πόσο μάλλον όταν τον ονομάζουμε (όπως το site από όπου τον αντιγράψαμε) Rule of Third και παραλείπουμε να του αποδώσουμε την ελληνική καταγωγή του. Λοιπόν, πρώτος για τον Χρυσό Αριθμό μίλησε ο Πυθαγόρας (όχι αυτός που έγραφε τραγούδια) τον 5ο αιώνα π.Χ.. Η πρώτη πιο γνωστή εφαρμογή του βέβαια είναι στον Παρθενώνα και στον Ναό του Διός στην Ολυμπία και για τον λόγο αυτό έχει ταυτιστεί με τον Φειδία και συμβολίζεται με το ελληνικό γράμμα «Φ». Μαθηματικά τον διατύπωσε ο Ευκλείδης, ενώ τον συμπεριέλαβε ο Πλούτωνας στα «Ιδεατά Σχήματα» που συνθέτουν τον Κόσμο. Χρησιμοποιήθηκε για τα σημαντικότερα ιστορικά έργα όλων των εποχών, ανάμεσα στα οποία το Κολοσσαίο της Ρώμης, τα μουσικά έργα του Mozart, του Bela Bartok, του Debussy και άλλων, την Mona Lisa του Leonardo Da Vinci, τα έργα του Mondrian, του Salvador Dali, του Le Corbusier, ενώ επί Ναπολέοντα αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά ότι είχε χρησιμοποιηθεί και στην κατασκευή των Πυραμίδων στην Αίγυπτο! Την σύγχρονη εποχή έρευνες αποκάλυψαν ότι ο «Χρυσούς Κανών» υπάρχει παντού στην Φύση, από τις αναλογίες των φύλλων των δέντρων, τα πέταλα των λουλουδιών, την ανατομία των μελισσών και την μορφολογία των κοχυλιών, έως τις ιδανικές αναλογίες του ανθρώπινου σώματος και προσώπου, την διατομή του DNA, το σχήμα των Γαλαξιών κα! Πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι και αυτό που θεωρείται ως το πλέον άρτιο τεχνητό υλικό, το carbon nanofiber, ακολουθεί τον «Χρυσό Κανόνα»! Σύμφωνα με τον Χρυσό Κανόνα έχει σχεδιαστεί και το Reverso!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Το όνομα «Χρυσούς Κανών» το έδωσε ο ποιητής Οράτιος και το υιοθέτησε αργότερα ο Keppler, ενώ ο Da Vinci προτιμούσε το Αναγεννησιακό «Θεία Αναλογία», αποδίδοντας έτσι έναν τόσο θεμελιώδη κανόνα, στην Θεϊκή Δύναμη. Ο αριθμός «Φ» δεν έχει καμία σχέση με τα 2/3. Βρίσκεται ως εξής: παίρνουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα και το χωρίζουμε σε δύο κομμάτια με μια τελεία. Το Α και το Β. το ιδανικό σημείο για να βάλουμε την τελεία είναι αυτό για το οποίο ισχύει Α+Β/Α = Α/Β. Δηλαδή το σύνολο προς το μεγάλο τμήμα, να ισούται στο μεγάλο προς το μικρό. Ο αριθμός που προκύπτει είναι Φ=1.6180339887... ή για ευκολία, Φ=1,618.
Τέλος πάντων, τον έγραψαν, όπως τον έγραψαν τον …Rule of Third. Δεν αρκεί να τον γράφεις. Πρέπει και οι φωτογραφίες μας να είναι το ζωντανό παράδειγμα. Πρέπει να φαίνεται από τις φωτογραφίες μας ότι γνωρίζουμε ότι η φωτογραφική μηχανή δεν είναι τουφέκι και κατά συνέπεια δεν σημαδεύουμε στο κέντρο!
Οι εργασίες του μέγιστου δάσκαλου Johannes Itten, στο πλαίσιο της διδασκαλίας του στο Bauhaus, τον οδήγησαν στην σημαντικότερη θεωρία των χρωμάτων, χωρισμένη στα 7 κοντράστ, που έχει γραφτεί ποτέ. Στο έργο του με τίτλο «L’Art de la Couleur» ο Itten, έγραψε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει την προδιάθεση να δει τα τρία βασικά χρώματα (Magenta, Cyan, Yellow) σε συγκεκριμένη αναλογία. Για τον λόγο αυτό όταν δεις ένα κεφάλι μέσα σε μια φωτογραφία όλο γκαζόν, θα σου φανεί το δέρμα πολύ κόκκινο. Γιατί το μάτι βλέπει πολύ πράσινο και προσπαθεί να ανιχνεύσει κόκκινο για να ισορροπήσει την φυσική αναλογία. Στην σχολή και αργότερα στην επαγγελματική μου ζωή, συχνά υπολόγιζα την παρουσία των βασικών χρωμάτων στην σύνθεση, αναλύοντας το κάθε αντικείμενο στα βασικά χρώματα και υπολογίζοντας τα τετραγωνικά εκατοστά που καλύπτει το κάθε χρώμα και υπολογίζοντας τι λείπει για να γίνει η τέλεια ισορροπία.
Η φωτογραφία είναι φως, αλλά η φωτογραφία εξαρτάται κατά πολύ από την επιλογή της εστιακής απόστασης του φακού, που αποτελεί μια παράμετρο στο κεφαλαιώδες θέμα της προοπτικής, την οποία ένας επαγγελματίας φωτογράφος που ειδικεύεται στο είδος ελέγχει απόλυτα. Έτσι μπορεί να φωτογραφίσει ένα ρολόι υπό γωνία, χωρίς να το μετατρέψει σε «αυγό». Γιατί το μάτι μας βρίσκεται σε συνεχή συνεργασία με τον εγκέφαλο και έτσι όταν περνάς έξω από τον ουρανοξύστη στην αρχή της Μεσογείων, δεν βλέπεις κάτι περίεργο. Αν όμως τον φωτογραφίσεις με μια απλή μηχανή και δεις την φωτογραφία, θα νομίζεις ότι το κτήριο θα «πέσει» πίσω! Γιατί, αντίστοιχα, όταν κοιτάς ένα ρολόι, η κόρη του ματιού σου διαστέλλεται όταν περνάς το βλέμμα σου από την απαστράπτουσα κάσα στο μαύρο καντράν, ενώ ολόκληρη η φωτογραφία είναι τραβηγμένη με το ίδιο διάφραγμα και το φιλμ αντέχει μόνο διαφορά στην ποσότητα του φωτισμού που αντιστοιχεί σε 1,5 διάφραγμα. Μετά τα «παίζει».
Τι να κάνουμε, έτσι έχουν τα πράγματα. Και στην φωτογραφία, όπως και στα ρολόγια πρέπει να πας βαθιά και μακριά, για να μην κινδυνεύεις να μοιάζεις με ιάπωνα τουρίστα!!! Και στην φωτογραφία η αντιγραφή, χωρίς ουσιαστική γνώση και concept, δεν φέρνει κανένα αξιόλογο αποτέλεσμα.
Επειδή αγνοούσα πάντα αυτούς που μιλούν για φωτογραφία με τα λόγια τους και όχι με τις φωτογραφίες τους, θα σας παραπέμψω σε μια φωτογραφία από αυτές που έχω κάνει τα τελευταία χρόνια για τις εκθέσεις μου. Θα την δείτε εδώ http://clepsydre.gr/viw_2004.php.
Κατ’ αρχάς εννοείται ότι οι δύο φωτογραφίες έγιναν χωριστά. Μάλιστα άλλη μέρα, όπως εννοείται ότι η κοπέλα είναι Βραζιλιάνα! Πρώτα φωτογράφισα το ρολόι, (για να μην τρέμουν τα χέρια μου). Αποφάσισα να δημιουργήσω δύο φανταστικά «φώτα». Το ένα έρχεται από κάτω και περνάει μέσα από το ρολόι (το οποίο έχει γυάλινο καντράν, αφού είναι τύπου «montre mystèrieuse» και το δεύτερο είναι ένα φως από πίσω, που δημιουργεί μια «κόντρα», η οποία αναδεικνύει το ανάγλυφο. Αυτό έρχεται να υποστηρίξει την ιδέα ότι το ρολόι ταξιδεύει στον διάστημα και η κοπέλα βρίσκεται πάνω του, γεγονός που επιβεβαιώνει ότι το Speedmaster ήταν το «first», αλλά όχι το «only», «watch worn on the moon»!
Η ύπαρξη της κάτω φωτιστικής πηγής οδήγησε στην ανάγκη να δημιουργηθεί η αντανάκλαση επάνω στο ρολόι εμπρός και αριστερά, η οποία απαιτούσε την χρήση δεύτερου flash από κάτω. Η πίσω αντανάκλαση έγινε με ένα φως πιο σκληρό, ενώ χρειάστηκε και ένα ακόμη flash για να δημιουργήσει την μικρή λάμψη που βρίσκεται στην κάσα στο 6 και εννοείται ότι αποτελεί αντανάκλαση του προσώπου της κοπέλας επάνω στην κάσα του ρολογιού.
Αντίστοιχος είναι ο φωτισμός στην κοπέλα, όπου όμως αλλάζουν κάποια πράγματα, αφού για παράδειγμα το φως που περνάει μέσα από το ρολόι θεωρητικά «μαλακώνει» και κιτρινίζει από τα 4 κρύσταλλα και έτσι είναι διαφορετικό επάνω στην κοπέλα από το φως που έρχεται από πίσω. Αντίστοιχα το κάτω μέρος του ποδιού δεν παίρνει καθόλου φως από κάτω, αφού είναι καθισμένη πιο πίσω από το καντράν, ενώ αντίθετα παίρνουν λίγο φως τα χέρια της, ιδίως το δεξί που είναι πιο κοντά στο καντράν και βέβαια το φως που πέφτει στο σώμα και έρχεται από πίσω συνοδεύεται και από το φως που δημιουργείται από την αντανάκλαση του φωτός από το ρολόι σε αυτό που φημίζονται ότι έχουν τέλειο οι Βραζιλιάνες.
Ιδιαίτερος έπαινος μου απονεμήθηκε γιατί όλα αυτά τα έκανα νιόπαντρος!
Φιλικά
Κωστής
ΥΓ. Μπορεί όποιος επιθυμεί να «τσεκάρει» όλες τις φωτογραφίες μου για την Very Important Watches για την σωστή εφαρμογή του «Χρυσού Κανόνα». Η τέλεια αναλογία βρίσκεται άλλωστε στο αίμα μου, σε τέτοιο σημείο ώστε την χρησιμοποιούσα, όταν οδηγούσα, ακόμη και όταν έστριβα ή πάρκαρα!