Δελφίνι....
Βιολογία
Τα δελφίνια ανήκουν στην τάξη των κητωδών (78 είδη περίπου) όπως και οι συγγενικές τους φάλαινες. Είναι θαλάσσια θηλαστικά, όχι ψάρια. Οι πρόγονοι των σημερινών δελφινιών εμφανίστηκαν πριν από 65.000.000 χρόνια και οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι έχουν εξελιχθεί από τα κρεόδοντα που ήταν χερσαία θηλαστικά και έμοιαζαν με τα σημερινά σαρκοφάγα θηλαστικά της ξηράς που με την πάροδο του χρόνου προσαρμόστηκαν στο υγρό στοιχείο και στο θαλάσσιο περιβάλλον τα τελευταία 45-50 εκατομμύρια χρόνια και έγιναν αμφίβια, προτού εξελιχθούν σε θαλάσσια θηλαστικά. Κάποια είδη δελφινιών μπορούν να ζήσουν μέχρι και 40 χρόνια.
Τα δελφίνια κινούνται στο νερό με τη βοήθεια της δυναμικής ουράς τους . Η δύναμη της ουράς τους, τα κάνει να αναπτύσσουν μεγάλες ταχύτητες μέσα και έξω από το νερό, να κάνουν μεγάλα άλματα, να καταδύονται γρήγορα σε μεγάλα βάθη και να κυνηγούν την τροφή τους. Μερικές φορές η ουρά τους αποτυπώνει και τις διαθέσεις τους αφού όταν δούμε στη θάλασσα ένα δελφίνι να κτυπά με δύναμη την ουρά του στο νερό, τότε είναι ένα σήμα κινδύνου για να προειδοποιήσει το κοπάδι του, ή ένα σήμα ότι ενοχλείται από την παρουσία μας. Τα πλευρικά τους πτερύγια χρησιμεύουν για να μπορούν να κινούνται μέσα στο νερό και να χαϊδεύουν άλλα δελφίνια στις κοινωνικές τους συναναστροφές. Άλλωστε τα δελφίνια συνηθίζουν να κολυμπούν κοντά το ένα με το άλλο και να περιστρέφονται μαζί με αρμονικές κινήσεις.
Τα δόντια τους χρησιμεύουν μόνο για να κρατούν την τροφή τους και όχι για να τη μασήσουν. Στη φύση, όταν βλέπουμε ένα δελφίνι με ανοικτό το στόμα του και να κουνά το κεφάλι του τότε είναι σήμα ενόχλησης και όταν έχει αγριέψει κτυπά μαζί και τα σαγόνια του. Τα δελφίνια διαθέτουν ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο αναπνευστικό σύστημα, αφού αναπνέουν από το φυσητήρα (ρουθούνι) που βρίσκεται στο πάνω μέρος του κεφαλιού τους και χρειάζονται λιγότερο από το 1/5 του δευτερολέπτου για να αδειάσουν και να ξαναγεμίσουν με αέρα τους πνεύμονές τους. Ο αέρας που εξέρχεται από το ρουθούνι τους μπορεί να φτάσει και τα 100 χιλμ/ώρα! Το πολύπλοκο νευρικό σύστημα που διαθέτουν και υπάρχει στο φυσητήρα του, προειδοποιεί πότε θα πρέπει να ανοίξει για να αναπνεύσει και πότε θα πρέπει να κλείσει, ώστε να μη διαπεράσει το νερό όταν καταδύονται σε μεγάλα βάθη.
Τα μάτια τους βλέπουν το ίδιο καλά μέσα στο νερό, όσο και έξω από αυτό, ενώ προστατεύονται από τα αιωρούμενα σωματίδια και από την τριβή με το νερό από ένα αδιάβροχο έκκριμα. Τα δελφίνια κοιμούνται αποσπασματικά όταν θελήσουν και επιπλέουν κοντά στην επιφάνεια για να αναδυθούν και να αναπνεύσουν. Ο ύπνος τους είναι ελεγχόμενος εφόσον κοιμάται μονάχα ο μισός εγκέφαλος, ενώ ο υπόλοιπος ελέγχει την αναπνοή του. Ενώ η όσφρησή τους είναι άγνωστη, έχουν εξαιρετικά αναπτυγμένη την αίσθηση της ακοής, πολύ περισσότερο και από την όραση. Τα αυτιά τους είναι δύο μικρές οπές πίσω από το μάτι τους. Το αυτί ενός Ρινοδέλφινου έχει διάμετρο 2-3 χιλιοστά και βάθος 5-6 εκατοστά. Το δέρμα τους είναι λείο, απαλό και ευαίσθητο σαν μετάξι, έτσι ώστε να κολυμπούν γρήγορα μέσα στο νερό.
Καλύπτονται από ένα παχύ στρώμα λίπους, το οποίο προσφέρει μόνωση και βοηθά στην κολύμβηση. Τα θωρακικά πτερύγια βοηθούν επίσης στην κολύμβηση, το ουραίο χρησιμοποιείται για ώθηση, ενώ το ραχιαίο προσφέρει ισορροπία μέσα στο νερό. Είναι πλάσματα θερμόαιμα και διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία του σώματός τους ανεξάρτητα από αυτήν του περιβάλλοντος, όπως και ο άνθρωπος. Το αίμα τους, σε σχέση με το δικό μας, περιέχει ως και 4 φορές περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια (που κουβαλούν οξυγόνο στα κύτταρα), ενώ αποθηκεύουν οξυγόνο και στους μύες. Αναπνέουν με πνεύμονες. Όμως, χωρίς ιδιαίτερα μεγάλους πνεύμονες, μπορούν να καταδύονται για ασύγκριτα περισσότερο χρόνο απ' όσο εμείς. Είδη όπως το Ρινοδέλφινο μπορεί να καταδυθεί μέχρι και 500 μέτρα.
Τα δελφίνια είναι εξαιρετικά προικισμένοι κολυμβητές και δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτε από τα ψάρια.
Τα δελφίνια είναι τα μόνα ζωά που όπως και ο άνθρωπος κάνουν έρωτα όχι μόνο για να αναπαραχθούν αλλά και επειδή το απολαμβάνουν. Τα δελφίνια έχουν την ικανότητα να γεννούν ένα μωρό κάθε 1-3 χρόνια έπειτα από κύηση 12 μηνών. Ένα νεογέννητο Ρινοδέλφινο έχει μήκος από 90-130 εκατοστά του μέτρου και όταν ενηλικιωθεί θα φθάσει μέχρι τα 4 μέτρα. Το μωρό γεννιέται με την ουρά του, τρέφεται με γάλα και παραμένει με τη μητέρα του από 3 εως 6 χρόνια. Σε αυτή τη διάρκεια οι μητέρες διδάσκουν τα μικρά τους να κυνηγούν για την τροφή τους, να συναναστρέφονται μεταξύ τους και να ζουν ομαδικά. Μετά την ηλικία των πέντε ετών είναι ικανά προς αναπαραγωγή. Έρευνες έχουν αποκαλύψει ότι μόλις γεννηθεί το μωρό η μητέρα εκπέμπει συνεχώς έναν ήχο ώστε να τον καταγράψει ως αποτύπωμα. Αυτός ο ήχος χρησιμεύει έτσι ώστε το νεογνό να τον αναγνωρίζει και να μη χάνεται, ενώ όταν ενηλικιωθεί το μικρό δελφίνι έχει την ικανότητα να τον μετατρέψει σε ένα δικό του αναγνωριστικό σήμα.
Πολύχρονες έρευνες έχουν αποδείξει ότι τα δελφίνια φαίνεται να έχουν αναπτύξει και να διαθέτουν έναν ιδιαίτερο τρόπο επικοινωνίας το οποίο οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να αποκωδικοποιήσουν. Ολόκληρο το σώμα τους συμπεριφέρεται σαν ένα τεράστιο αυτί, όταν δέχεται ήχους. Στο μεγάλο και καμπύλο μέτωπό τους βρίσκεται το σύστημα ηχοεντοπισμού, ένα είδος σόναρ, με τη βοήθεια του οποίου προσανατολίζονται, εντοπίζουν την τροφή και επικοινωνούν μεταξύ τους. Επίσης, μπορούν και επικοινωνούν με σφυρίγματα, κρότους και ήχους που παράγουν με τα σαγόνια τους. Όταν εκπέμπει ήχους, γίνεται το εξής: οι ήχοι δημιουργούνται μέσα στον εγκέφαλο και περνούν ύστερα μέσα από το ογκώδες μέτωπο, το ονομαζόμενο "πεπόνι", που λειτουργεί όπως ο φακός για το φως, "εστιάζοντας" τους ήχους σε ορισμένες συχνότητες. Από το μέτωπο οι ήχοι "ψεκάζονται" προς όλες τις κατευθύνσεις και όταν χτυπήσουν σε οποιοδήποτε εμπόδιο (άλλο δελφίνι, ψάρια ή βράχια, για παράδειγμα), επιστρέφουν. Από εκεί οι ανακλώμενοι ήχοι περνούν μέσα από το κηρώδες λίπος, που γεμίζει τα κούφια οστά των κάτω σαγονιών. Έτσι, το σήμα ενισχύεται και φτάνει στην άρθρωση του σαγονιού, από όπου μεταβαίνει στο εσωτερικό αυτί και από εκεί στο ακουστικό κέντρο του εγκέφαλου για ανάλυση.
Όταν βρισκόμαστε μέσα στο νερό, μας είναι πολύ δύσκολο να προσδιορίσουμε μια ηχητική πηγή. Τα δελφίνια όμως, εξαιτίας της έντονης ασυμμετρίας του κρανίου τους, γνωρίζουν όχι μόνο από ποια διεύθυνση έρχεται η ηχητική δόνηση, αλλά και από ποια απόσταση. Αυτά τα καταπληκτικά θηλαστικά έχουν τη δυνατότητα να συνομιλούν μεταξύ τους από πολλά χιλιόμετρα μακριά, ενώ όταν ηχοβολίσουν το περιβάλλον τους για τροφή, μαθαίνουν αμέσως π.χ. σε ποια απόσταση βρίσκεται το κοπάδι των ψαριών, τι μέγεθος έχει το καθένα τους, με τι ταχύτητα κινούνται και προς ποια κατεύθυνση. Από κοντινές αποστάσεις οι ηχοβολισμοί τους δρουν και σαν υπερηχογράφημα, δηλ. το ένα δελφίνι μπορεί να δει τα εσωτερικά όργανα του άλλου! Εξαιτίας του σχετικά μικρού μεγέθους τους, συνήθως παράγουν υπέρηχους (ψιλά σφυρίγματα), που ταξιδεύουν συχνά σε αποστάσεις πολλών δεκάδων χιλιόμετρων.
Η "κοινωνία" των δελφινιών. Τα θηλυκά συνήθως παραμένουν στο κοπάδι, ενώ τα αρσενικά πολλές φορές μετακινούνται και σε άλλα κοπάδια. Η κοινωνική οργάνωση των δελφινιών είναι υποδειγματική. Πολλά κοπάδια καθορίζουν την περιοχή που κινούνται και τρέφονται. Συνήθως, ανάλογα και με το είδος, σχηματίζουν οικογενειακές ομάδες, που οι δεσμοί τους διαρκούν ακόμη και για μια ζωή. Οι οικογένειες μιας ευρύτερης περιοχής συχνά αλληλοϋποστηρίζονται, κυρίως όταν υπάρχει κίνδυνος πνιγμού κάποιου μέλους τους, ενώ μερικές φορές βοηθούν και τα κήτη άλλων ειδών. Όταν ένα δελφίνι κινδυνεύει από πνιγμό και είναι ανήμπορο, τα άλλα δελφίνια το βοηθούν στηρίζοντάς το με το σώμα τους ή με το ρύγχος τους στην επιφάνεια για να αναπνεύσει. Τα δελφίνια συνηθίζουν να δημιουργούν "οικογένειες" και να συνενώνονται σε μεγάλα κοπάδια. Οι "οικογένειες" των δελφινιών μπορεί να αριθμούν ακόμη και εκατοντάδες άτομα. Όλα τα κήτη δείχνουν αξιοθαύμαστο αλτρουισμό και ουσιαστικά βοηθούν με αυταπάρνηση άλλα κήτη ή ακόμα και άλλα ζώα με πνεύμονες, για να μην πνιγούν. Είναι πάμπολλες οι αναφορές για διασώσεις ναυαγών ή και πιλότων από αυτά τα θηλαστικά.
Στις ελληνικές θάλασσες απαντώνται εννέα είδη δελφινιών από ένα σύνολο τριάντα δύο ειδών που παρατηρούνται παγκοσμίως. Από αυτά τα πιο συνηθισμένα είναι τέσσερα: το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), το κοινό (Delphinus delphis), και με μικρότερη παρουσία το σταχτοδέλφινο (Grampus griseus). Πολύ πιο σπάνια συναντώνται το Μαυροδέλφινο, η Ψευδοόρκα, η Όρκα το Στενόρυγχο δελφίνι και η μικρή Φώκαινα.
Κίνδυνοι - Απειλές
Οι φυσικοί εχθροί των δελφινιών είναι ελάχιστοι. Φυσικοί τους εχθροί είναι οι καρχαρίες και ο άνθρωπος που με ή χωρίς τη θέλησή του τα σκοτώνει ή τα τραυματίζει.
Έχει βρεθεί ότι κάθε μέρα 1-3 δελφίνια πεθαίνουν ή προσαράζουν ζωντανά στις ακτές της Ελλάδας. Οι θλιβερές στατιστικές των τελευταίων 5 χρόνων, μας έχουν δείξει πως πάνω από 350 δελφίνια έχουν βρεθεί νεκρά, σε διάφορες περιοχές. Ο θάνατός τους οφειλόταν κυρίως (95%) σε ανθρωπογενείς αιτίες. Κι όμως τα δελφίνια κινδυνεύουν στη Μεσόγειο καθώς και παγκόσμια εξαιτίας μιας σειράς ανθρώπινων δραστηριοτήτων: από πυροβολισμούς, μαχαιρωμένα ή χτυπημένα από κάποιο αδίστακτο ανθρώπινο χέρι, θανάσιμα τραυματισμένα από προπέλες ταχύπλοων σκαφών και τέλος πανικοβλημένα και προσαραγμένα νεκρά από παρεμβολές στο ηχοεντοπιστικό τους σύστημα.
Η θαλάσσια ρύπανση: Ίσως, ο κυριότερος κίνδυνος για την επιβίωση των κητωδών. Καθώς τα δελφίνια βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες τοξικών ουσιών στο σώμα τους. Ένα μεγάλο μέρος αυτών περνάει μέσω του θηλασμού και στις επόμενες γενεές. Μερικοί από τους ρυπαντές είναι τόσο τοξικοί ή συγκεντρώνονται σε τόσο μεγάλες ποσότητες που προκαλούν άμεσο θάνατο. Συχνότερα όμως, εξασθενούν τον οργανισμό, προκαλούν επιπλοκές στην αναπαραγωγή, χρόνιες ασθένειες ή δυσλειτουργίες και κατά συνέπεια απειλούν την επιβίωσή των δελφινιών.
Η τυχαία σύλληψή τους σε αλιευτικά εργαλεία: Η χρήση αφρόδιχτων και το λαθραίο ψάρεμα με δυναμίτιδα ευθύνονται για το θάνατο χιλιάδων δελφινιών και άλλων θαλάσσιων θηλαστικών κάθε χρόνο.
Η υπεραλίευση: Η όλο και μεγαλύτερη απαίτηση του ανθρώπου για τροφή από τη θάλασσα έχει σαν αντίκτυπο την εξάντληση των αλιευτικών πόρων, επηρεάζοντας άμεσα την επιβίωση των δελφινιών. Δελφίνια που πιθανά δυσκολεύονται να εντοπίσουν τροφή, έλκονται από τη λεία που είναι παγιδευμένη στα δίχτυα και δημιουργούν συχνά ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία με οικονομικό αντίκτυπο στους αλιείς.
Η εσκεμμένη θανάτωσή τους: Η φαλαινοθηρία ξεκίνησε πριν εκατοντάδες χρόνια. Ένα, ένα τα είδη των μεγάλων φαλαινών αλιεύθηκαν σε σημείο να κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Το 1986, μετά από συντονισμένες προσπάθειες πολλών περιβαλλοντικών οργανώσεων συμφωνήθηκε η απαγόρευση της φαλαινοθηρίας. Επίσης, Πολλά είδη δελφινιών αλιεύονται τώρα πιο έντονα σε σχέση με το παρελθόν στην προσπάθεια να αντικατασταθεί το κρέας της φάλαινας στην αγορά, μετά την επίσημη απαγόρευση της φαλαινοθηρίας. Παρόλα αυτά, εκατοντάδες φαλαινών αλιεύονται ακόμα με την δικαιολογία της επιστημονικής έρευνας. Παράλληλα, η ανταγωνιστική σχέση των δελφινιών με τους ψαράδες είναι μια άλλη περίπτωση σκόπιμης θανάτωσης δελφινιών, όπου έχουν αναφερθεί μεμονωμένες περιπτώσεις με χρήση κυνηγετικών όπλων και δηλητηριασμένων ψαριών.
Η υποβάθμιση της παράκτιας ζώνης: Είδη όπως το ρινοδέλφινο, που ζουν σε παράκτιες περιοχές δέχονται άμεσα τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης. Μεγάλα έργα όπως η κατασκευή μεγάλων λιμανιών, ιχθυοκαλλιεργειών και η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ισορροπία του της παράκτιας οικοσυστήματος.
Η σκόπιμη σύλληψή τους: Πρόβλημα αποτελεί σε διεθνές επίπεδο η σύλληψη δελφινιών, τα οποία στη συνέχεια τίθενται σε καθεστώς αιχμαλωσίας για ποικίλους λόγους (δελφινάρια, στρατιωτικά πειράματα, κ.ά).
Πολλοί θάνατοι δελφινιών θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν υπήρχε σωστή πληροφόρηση ή εάν είχαν μερικοί πολίτες ή φορείς την ευαισθησία να ανατρέξουν σε αυτούς που γνωρίζουν πραγματικά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πάντοτε πως τα δελφίνια προστατεύονται με νόμους, γιατί είναι απειλούμενα είδη και οποιαδήποτε κακοποίησή τους θεωρείται παράνομη, γι' αυτό είναι καθήκον μας να τα προστατεύσουμε και να τα βοηθήσουμε σε μια δύσκολη κατάσταση....