ΤΟ ΜΑΧΑΙΡΙ (ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ) ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ
-του Κώστα Δερβένη
Το βράδυ της 26ης Ιουλίου, 1830, ο Θόδωρος Τόνιας από το χωριό Άγιοι Θεόδωροι της Κέρκυρας χάραξε με μαχαίρι το πρόσωπο του συγχωριανού του Γιώργου Μοναστηριώτη. Ο Τόνιας μετά έφτυσε επάνω στο τραυματισμένο θύμα, που κείτονταν καταγής βρίζοντας, και έφυγε από την ταβέρνα όπου συνέβη το περιστατικό. Δέκα ημέρες αργότερα ο Τόνιας συνελήφθη με την κατηγορία της επίθεσης με φονικό όπλο. Στη δίκη του στις 28 Αυγούστου εξετάστηκαν οι μάρτυρες, που ανάφεραν διάφορες εκδοχές του περιστατικού. Οι δύο άνδρες είχαν διαφορές για χωράφια και κάθονταν σε ξεχωριστά τραπέζια, πίνοντας. Κάποια στιγμή ο Τόνιας απεκάλεσε τον Μοναστηριώτη ηλίθιο, οπότε αυτός αποκρίθηκε ότι «προτιμούσε να είναι ηλίθιος παρά να είναι τσομπάνης σε ένα σπίτι γεμάτο Μαγδαληνές». Ο Τόνιας σηκώθηκε από την καρέκλα του, τράβηξε το μαχαίρι του και προκάλεσε τον Μοναστηριώτη να κάνει το ίδιο. Μπρος τα απαθή βλέμματα των παρευρισκομένων οι δύο άνδρες μονομάχησαν με τα μαχαίρια τους για περίπου ένα λεπτό, χωρίς ο ένας να τραυματίσει τον άλλον. Έξαφνα ο Τόνιας τίναξε το μαχαίρι του και έκοψε το πρόσωπο του Μοναστηριώτη από το πηγούνι μέχρι την εξωτερική άκρη του ενός φρυδιού, χωρίς να ακουμπήσει το μάτι. Όταν ο δικαστής ερώτησε τον Τόνια γιατί τράβηξε μαχαίρι, αποκρίθηκε ότι, σαν άνδρας, δεν μπορούσε να αφήσει κανέναν που σπίλωνε το όνομα της οικογένειας του ατιμώρητο. Ο δικαστής στη συνέχεια του επέβαλε 40 ημέρες φυλακή – το περιστατικό ήταν τυπικό, βλέπετε, και ο δικαστής εκδίκαζε αρκετές συμπλοκές με μαχαίρι κάθε μήνα.
Η λαϊκή τιμωρία του θύματος Μοναστηριώτη ήταν ίσως πιο βαριά σε μια κουλτούρα όπου το «πρόσωπο», η τιμή δηλαδή του εκάστου και το όνομα του στην κοινωνία, αποτελούσαν και αποτελούν τα πάντα – όπου πήγαινε ο Μοναστηριώτης έπρεπε να δείχνει στον κόσμο ότι φοράει την χαρακιά που του επέβαλλε ο Τόνιας. Η διαμάχη των δύο ανδρών τελικά κατέληξε σε φόνο, αν και το ποιος σκότωσε ποιον δεν έχει σημασία για τους σκοπούς αυτού του κειμένου.
Το μαχαίρι λοιπόν σαν όπλο μονομαχίας, εκδίκησης και φόνου είναι συνυφασμένο με την ελληνική ιστορία. Δεν είναι ευρύτερα γνωστό ότι από το 1880 έως το1890, οπότε ήταν και το αποκορύφωμα, η Αθήνα είχε τα πρωτεία στους φόνους στις Δυτικές χώρες, ξεπερνώντας ακόμη και την Αμερική. Οι λόγοι ήταν απλοί. Από το 1870 πολλοί νεαροί άνδρες εγκατέλειψαν τα χωριά τους και ήρθαν στην Αθήνα ψάχνοντας για καλύτερη μοίρα και περιπέτεια. Οι φτωχοσυνοικίες φύτρωναν σαν τα μανιτάρια και οι φόνοι – με μαχαίρι – για λόγους τιμής έδιναν και έπαιρναν. Μέχρι το 1910, μετά από παραδειγματικές τιμωρίες και σκληρή αστυνόμευση, η πόλη είχε ηρεμήσει. Μετά την μικρασιάτική καταστροφή το 1922, η πόλη γνώρισε πάλι άλλη μια περίοδος βίας στις παράγκες, αλλά ποτέ δεν έφτασε στα ύψη του 1890.
Καθιερωμένο όπλο μονομαχίας και ανδρικής τιμής, λοιπόν, το μαχαίρι στην Ελληνική επικράτεια από τα αρχαϊκά χρόνια. Παρά το γεγονός ότι η κουλτούρα του μαχαιριού έχει παραμείνει στην εποχή μας μόνο στην Κρήτη, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα όλοι οι Έλληνες «τραβούσαν μαχαίρι» για λόγους τιμής.
Πως όμως αντιμετωπίζεται αυτό το φοβερότατο όπλο, αν είμαστε άοπλοι; Τα στατιστικά του FBI μας δείχνουν ότι, από τους φονευθέντες αστυνομικούς σε μια δεκαετία, το 80% πέθαναν από αιμορραγία μετά από επίθεση με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο, και μόλις το 20% από πυροβόλο όπλο. Επίσης, σε αναπαραστάσεις που έγιναν, διαπιστώσανε ότι ένας αστυνομικός θα πρέπει να βρίσκεται τουλάχιστον 7 μέτρα μακριά από επιτιθέμενο με μαχαίρι για να προλάβει να τραβήξει το πιστόλι του και να ρίξει πριν τον φθάσει ο αντίπαλος του – και οι αναπαραστάσεις αυτές δεν έλαβαν υπ’ όψη την επίδραση της αδρεναλίνης και των ναρκωτικών.
Για να απαντήσουμε λοιπόν στο ως άνω ερώτημα, θα πρέπει να ανατρέξουμε στους πολιτισμούς και στους λαούς που αντιμετώπιζαν το μαχαίρι, είτε στο πεδίο της μάχης, είτε σε καταστάσεις δολοφονικής επίθεσης, επί τακτικής βάσεως. Ευτυχώς οι άνθρωποι αυτοί προνόησαν και μας άφησαν αρκετά γραπτά και εικαστικά τεκμήρια μεθόδων αντιμετώπισης της λεπίδας. Η έξυπνη στρατηγική λοιπόν, αν θέλουμε να μάθουμε πως να αντιμετωπίζουμε το μαχαίρι επιτυχώς, θα ήταν να εξετάζαμε τις μεθόδους διαφόρων λαών, χωρισμένων είτε από μεγάλη απόσταση είτε από τον χρόνο (είτε από και τα δύο), και να εστιάζαμε επάνω στις κοινές αρχές που παρουσιάζονται στις μεθόδους τους, αν υπάρχουν. Αυτό ακριβώς κάναμε για την ΕΟΠΥΜΥ, εξασφαλίζοντας ότι στηριζόμαστε επάνω σε μια τεχνοτροπία που έχει αποδειχτεί ιστορικά στην πράξη. Για τους σκοπούς της ομοσπονδίας μας, θα εξετάσουμε μόνο την άμυνα, με διάφορα μέσα, εναντίον επίθεσης με μαχαίρι, αρχίζοντας από το πιο δύσκολο, άοπλος εναντίον μαχαιριού. Η μάχη «μαχαίρι με μαχαίρι», μια και ανταποκρίνεται σε μάθημα εκτέλεσης φόνου, δεν είναι μέσα στα πλαίσια της ΕΟΠΥΜΥ.
Ο αμυνόμενος που θα αντιμετωπίσει άοπλος φονική επίθεση με μαχαίρι πρέπει να καταλάβει ότι κατά 66% είναι ήδη νεκρός, μια και υπάρχουν μόνο τρεις περιπτώσεις: 1) να μας σκοτώσει ο αντίπαλος (στατιστικά το πιο πιθανό), 2) να καταφέρουμε να τον ελέγξουμε ή και να τον τραυματίσουμε εμείς χωρίς να δεχτούμε καίριο πλήγμα, και 3) να πεθάνουμε και οι δύο. (Οι περιπτώσεις (1) και (3) δεν είναι επιθυμητές!)
Η πρώτη μας επιλογή είναι πάντα να χρησιμοποιήσουμε κάποιο όπλο ή και ασπίδα εναντίον του μαχαιριού, πράγμα που αυξάνει τις πιθανότητες επιβίωσης μας θεαματικά. Μόνο σε περίπτωση που δεν προλαβαίνουμε να βρούμε οποιοδήποτε όπλο ή ασπίδα επιχειρούμε να αντιμετωπίσουμε το μαχαίρι άοπλοι.
Εξετάζοντας γύρω στις 30 αρχαίες παραστάσεις που απεικονίζουν το θέμα, καθώς και τα 15 μεσαιωνικά εγχειρίδια μάχης που προτείνουν κάποια στρατηγική (τα άλλα 70 εγχειρίδια δεν ασχολούνται καν ή παραλείπουν σκόπιμα το θέμα «άοπλος εναντίον μαχαιριού», ένδειξη του πόσο δύσκολο είναι το συγκεκριμένο εγχείρημα), και στηριζόμενος τόσο στην εμπειρία μου στις ανατολικές πολεμικές τέχνες όσο στο γεγονός ότι έχω επιζήσει ο ίδιος εναντίον φονικής επίθεσης με μαχαίρι, ο γράφων έχει να προτείνει τα εξής σαν άμυνα:
1) Κλείσιμο της πρόσβασης σε πιθανούς στόχους χρησιμοποιώντας τα κόκαλα των άκρων. Προσοχή τόσο στις αρτηρίες όσο και στους τέντωνες των χεριών μας.
2) Συνεχής κίνηση. Στατικότητα ίσον θάνατος.
3) Μεταφορά της ισορροπίας από πόδι σε πόδι ούτως ώστε να είναι συνεχώς δυνατή η εκτέλεση χαμηλού λακτίσματος (στο ύψος των γονάτων και κάτω) ή/και περιστροφικής κίνησης χωρίς καθυστέρηση και χωρίς σπάσιμο του δικού μας χρονισμού.
4) Άμεσος έλεγχος του αγκώνα του επιτιθέμενου, με απώτερο σκοπό στη συνέχεια τον έλεγχο του (κατά προτίμηση) α) σώματος του, β) αγκώνα του, ή στην έσχατη περίπτωση γ) του καρπού του.
5) Σύγχρονο σπάσιμο του χρονισμού (timing) του αντιπάλου, με απώτερο σκοπό τον έλεγχο της ισορροπίας του. Αν χρησιμοποιήσουμε το πόδι μας προς αυτό το σκοπό, πρέπει να δουλεύει συγχρόνως με τα χέρια μας, είτε με λάκτισμα είτε με σάρωση.
6) Ξαφνικό και καίριο πλήγμα σε ζωτικό σημείο με σκοπό να σοκάρει το νευρικό σύστημα και την νοητική ισορροπία του επιτιθέμενου. Το μοντέλο του πλήγματος πρέπει να ακολουθήσει το μοτίβο “you only get one shot, do not miss your chance…,” όπως λεει το αντίστοιχο τραγούδι του Eminem. Κατά την διάρκεια του πλήγματος δεν χάνουμε καθόλου τον έλεγχο του αντιπάλου, ούτε για κλάσμα του δευτερολέπτου.
7) Ρίψη του αντιπάλου στο έδαφος ελέγχοντας συγχρόνως ή και τραυματίζοντας το άκρο που έχει το όπλο. Απαραίτητος ο έλεγχος του μαχαιριού ανά πάσα στιγμή αφού ο αντίπαλος μπορεί να μας κόψει καθώς πέφτει.
8) Εξάρθρωση του αγκώνα, έλεγχος του σώματος και καθήλωση του αντιπάλου. Απόσπαση της λεπίδας και εξουδετέρωση του αντιπάλου με κάθε μέσον.